Византийское наследство Сиятельной Порты: титул «кесарь Рима» (кайсер-и Рум) в османской политической традиции

 
Код статьиS207987840015717-7-1
DOI10.18254/S207987840015717-7
Тип публикации Статья
Статус публикации Опубликовано
Авторы
Аффилиация: Университет Олбани
Адрес: США, Нью Йорк
Название журналаИстория
Выпуск
Аннотация

В статье исследуется происхождение титула «кайсер-и Рум» («кесарь Рима»), который в восточных источниках означал византийского императора. Считается, что после падения Константинополя в 1453 г. Султан Мехмед II Фатих включил этот титул в списки традиционной титулатуры османских султанов. В статье доказывается, что самый ранний случай использования титула «кесарь Рима» зафиксирован в надписи Сулеймана Великолепного в Бендерах (Молдавия) в 1538—1539 гг. Потребовалось почти сто лет после падения Византии, чтобы османы смогли в полной мере осознать себя наследниками великой христианской империи. Это признание, однако, выражалось в категориях арабской и персидской культур: сам титул «кайсер-и Рум» считался вариантом титула «шахиншах».

Ключевые словаВизантия, Османская империя, титулы правителей, Сулейман Великолепный, Мехмед II Фатих, Габсбурги, османская историография, Ибн Кемаль, Идрис Битлиси, император, кайзер, кесарь Рума
Получено29.01.2021
Дата публикации21.06.2021
Кол-во символов41577
Цитировать  
100 руб.
При оформлении подписки на статью или выпуск пользователь получает возможность скачать PDF, оценить публикацию и связаться с автором. Для оформления подписки требуется авторизация.

Оператором распространения коммерческих препринтов является ООО «Интеграция: ОН»

Всего подписок: 0, всего просмотров: 687

Оценка читателей: голосов 0

1. Абрахамович З. Османский султан как восточноримский император (кайсер-и Рум) // Turcica et Ottomanica. Сборник статей в честь 70-летия М. С. Мейера / изд. И. В. Зайцев, С. Ф. Орешкова. М., 2006. C. 103—105.

2. Карпов С. П. Итальянские морские республики и Южное Причерноморье в XIII—XV вв.: проблемы торговли. М., 1989.

3. Кузенков П. Христианские хронологические системы. М., 2014.

4. Маркс Н. А. К истории Бендерской крепости. Одесса, 1917.

5. Мустафаев Ш. М. «Рум» и «Аджам» в османской исторической литературе // Тюркологический сборник, 2011—2012. М., 2013. C. 263—284.

6. Садр ал-Дин Хусайни. Сообщения о Сельджукском государстве: «Сливки летописей, сообщающих о сельджукских эмирах и государях» / пер. З. М. Буниятов. М., 1980.

7. Сапожников И., Левчук В. Из истории Бендерской крепости: к столетию книги Н. А. Маркса // Scriptorium nostrum. Т. II. Вып. 5. 2016. С. 306—337 [Электронный ресурс]. URL: https://docplayer.ru/57202915-Iz-istorii-benderskoy-kreposti-k-100-letiyu-knigi-n-a-marksa.html (дата обращения: 22.04.2020).

8. ‛Abd al-Raḥmān ibn ‛Alī Ibn al-Jawzī. al-Muntaẓam fī ta’rīkh al-mulūk wa al-umam. Vol. I—X. Hyderabad: Dā’irat al-Ma‛ārif al-‛Uthmāniyya, 1940—1942. Vol. VIII.

9. ‛Abd al-Raḥmān ibn ‛Alī Ibn al-Jawzī. al-Muntaẓam fī ta’rīkh al-mulūk wa al-umam. Vol. I—XVIII. Beirut: Dār al-Kutub al-‛Ilmiyya, 1992. Vol. XVI.

10. Abū ‘Abd Allāh Muḥammad ibn Ismā‘īl al-Bukhārī, Ṣaḥīḥ al-Bukhārī / ed. Abū Ṣuhayb al-Karamī. al-Riyāḍ: Bayt al-Afkār al-Dawlīyah lil-Nashr, 1998.

11. Abū Bakr-i Ṭihrānī. Kitāb-i Diyārbakriyya / Ed. N. Lugal, F. Sümer. Ankara, 1993. Cilt I.

12. Acta et diplomata graeca medii aevi sacra et profana / eds. F. Miklosich, J.Müller. Vol. I—VI. Wien, 1860—1890. Vol. III.

13. Archivio di Stato di Genova, San Giorgio, Sala 34, 590, 1240: Massaria Caffae 1457—1458.

14. Archivio di Stato di Genova, San Giorgio, Sala 34, 590, 1228: Massaria Caffae 1459—1460.

15. Archivio di Stato di Venezia, Miscellanea documenti turchi, 1454—1813. b. 1 [Электронный ресурс]. URL: http://www.archiviodistatovenezia.it/divenire/collezione.htm?idColl=24121&numPage=1 (дата обращения: 14.07.2020).

16. ‛Āşıkpāşāzāde. Menāqib ve Tevārīkh-i āl-i ‛Osmān, MS Staatsbibliothek zu Berlin, Or. oct. 2448.

17. ‛Āşıkpāşāzāde; Die altosmanische Chronik des ‛Āšiḳpāšāzāde / ed. F. Giese. Leipzig, 1928, reprint: Osnabrük, 1972.

18. Âşıkpaşazâde Tarihi / ed. Prof. Dr. Necdet Öztürk. Istanbul, 2013.

19. Astarābādī. Bazm-u razm. Istanbul, 1928.

20. Bar Hebraeus. Ktābā d-maktbānut zabnē: Gregorii Barhebraei chronicon syriacum: e codd. mss. emendatum ac punctis vocalibus adnotationibusque locupletatum / [ed. P. Bedjan]. P., 1890.

21. Bar Hebraeus. Gregory Abû’l Faraj, commonly known as Bar Hebraeus. The Chronography / ed. and tr. E.W. Budge. Vol. I—II. L.: Oxford University Press, H. Milford, 1932; reprinted Piscataway, N. J.: Gorgias Press, 2003.

22. Bar Hebraeus. Ktābā d-maktbānut zabnē. MS Bodleain Library. Hunt 52.

23. Bellinger A. R., Grierson P., eds., Catalogue of the Byzantine coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection. Washington, D. C.: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, 1966—1999. Vol. III. P. 2: Leo III to Nicephorus III, 717—1081.

24. Blair S. The Monumental Inscriptions from Early Islamic Iran and Transoxiana. Leiden; N. Y.: Copenhagen, Cologne, 1992.

25. Bosworth C. E. The Political and Dynastic History of the Iranian World (A. D. 1000—1217) // The Cambridge History of Iran. Vol. I—VII. Cambridge: Cambridge University Press, 1968—1991. Vol. V: The Saljuq and Mongol Periods / ed. J. A. Boyle. P. 1—202.

26. Çulpan C. “Moldavya’da Bender Kalesi Kitabesi” // Türk Kültürü. Cilt IV/46. 1966. S. 49—51 (881—883).

27. Database for Ottoman Inscriptions. Osmanlı Kitabeleri Projesi [Электронный ресурс]. URL: http://www.ottomaninscriptions.com/istanbul.aspx?reffer=banner (дата обращения: 09.02.2021).

28. al-Fatḥ ibn ‛Alī ibn Muḥammad al-Iṣfahānī al-Bundārī, Zubdat al-nuṣra wa nukhbat al-‛uṣra / ed. M. T. Houtsma // Recueil de textes relatifs à l’histoire des Seldjoucides. Vol. I—IV. Leiden: E. J. Brill, 1889. Vol. II: Histoire des Seldjoucides de l’Irâq par al-Bondârî, d’après Imâd ad-dîn al-Kâtib al-Isfahânî.

29. Fekete L. Einführung in die Osmanisch-Türkische Diplomatik der Türkischen Botmässigkeit in Ungarn. Budapest, 1926.

30. Fekete L. Türkische schriften aus dem Archive des Palatins Nikolaus Esterházy. Budapest, 1932.

31. Feridun-bey Ahmed. Münşaat-i Selatin. Istanbul, AH 1274, AD 1857.

32. Gelibolulu Muṣṭafa ‘Ālī. Künhü’l-Aḫbār. Cilt.ii: Fātiḥ Sulṭān Meḥmed devri (1451—1481) / Ed. M. Hüdai Şentürk. Ankara, 2003.

33. Grumel V. La chronologie. P., 1958.

34. Guboglu M. “L’inscription turque de Bender relative à l’éxpédition de Soliman le Magnifique en Moldavie (1538/945)” // Studia et acta orientalia. Vol. 1. 1958. P. 175—187.

35. Hungaricana. Hungarian Cultural Heritage Portal [Электронный ресурс]. URL: https://library.hungaricana.hu (дата обращения: 22.05.2020).

36. İbn Kemal. Tevârih-i Âl-i Osman. VII. Defeter (Tenkidli transkripsyon) / ed. Şerafettin Turan. Ankara, 1957.

37. Idrīs Bidlīsī. Tā’rīkh-i Hasht-Bihisht, MS Bodleian Library, Ouseley 358.

38. Imām al-Bukhārī. The translation of the meanings of Ṣaḥīḥ al-Bukhārī / tr. M. Muhsin Khan. Riyadh: Darussalam, 1997.

39. Ioannes Scylitzes. Synopsis Historiarum / ed. H. Thurn. Berlin: N. Y., 1973.

40. ‛Izz al-Dīn Abū al-Ḥasan ‛Alī ibn Abū al-Karam Muḥammad ibn Muḥammad ‛Abd al-Karīm ibn ‛Abd al-Wāḥid al-Shaybānī ibn al-Athīr, al-Kāmil fī al-tārīkh. Vol. I—XII. Beirut: Dār Ṣadir, 1965—1967. Vol. IX.

41. Jami‘ at-Tirmidhi [Электронный ресурс]. URL: https://sunnah.com/tirmidhi (дата обращения: 27.05.2020).

42. John Skylitzes. A Synopsis of Byzantine History 811—1057 / tr. J. Wortley. Cambridge, 2010.

43. Kaçar H. A Mirror for the Sultan. State Ideology in the Early Ottoman Chronicles, 1300—1453. Proefschrift voorgelegd tot het behalen van de graad van Doctor in de Geschiedenis. Gent, 2015.

44. “Kanuni’nin kitabesi 101 yıl sonra yerinde” // Millet 25.02.2019 [Электронный ресурс]. URL: https://www.milliyet.com.tr/gundem/kanuni-nin-kitabesi-101-yil-sonra-yerinde-2833045 (дата обращения: 30.05.2020).

45. Kennedy H., ed. An Historical Atlas of Islam. Atlas historique de l’Islam. Leiden, 2002.

46. Köhbach M. Çasar oder imperaṭor? — Zur Titulatur der römischen Kaiser durch die Osmanen nach dem Vertrag von Zsitvatorok (1606) // Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes. Т. 82 [in memoriam Anton C. Schaendlinger], 1992. S. 223—234.

47. Korobeinikov D. A. Diplomatic Correspondence between Byzantium and the Mamlūk Sultanate in the Fourteenth Century // Al-Masāq. Vol. 16. 2004. P. 53—74.

48. Kütükoğlu M. S. Osmanlı Belgelerinin Dili. Istanbul, 1994.

49. Lefort J. Documents grecs dans les archives de Topkapı Sarayı: contribution à l'histoire de Cem Sultan. Topkapı Sarayı Arşivlerinin Yunanca Belgileri. Cem Sultan’ın Tarihine Katkı [Publications de la Société d'histoire turque: Série 7; Türk Tarih Kurumu yayınları, VII. Dizi — Sa. 76]. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1981.

50. Lewis G. Modern Turkey. N. Y., Washington D.C., 1974.

51. Mehmed Neşri. Kitāb-ı Cihān-nümā (Neşrī Tarihi) / ed. F. R. Unat, M. A. Köymen. Ankara, 1987. Сilt. II.

52. Mehmed Neşri. Cihânnümâ [6. Kısım: Osmanlı Tarihi (687—890/1288—1485)]. Giriş, Metin, Kronoloji, Dizin, Tıpkıbasım / ed. Prof. Dr. Necdet Öztürk. Istanbul: Bilge Kültür Sanat, 2013.

53. Mehmed Neşri. Gihānnümā. Die altosmanische Chronik des Mevlānā Meḥemmed Neschrī / ed. F. Taeschner. Leipzig: Otto Harrassowitz, 1951—1955. T. I: MS Cod. Menzel.

54. Mioni E. Una inedita cronaca bizantina (dal. Marc. Gr. 595) // Rivista di studi bizantini e slavi. Т. 1. 1981. P. 71—88

55. Mīrkhwānd. Tārīkh rawḍat al-ṣafā’ / ed. N. Sabūkhī. Tehran: Pīrūz, 1338—1339. Vol. IV.

56. Nuri Yurdusev A. The Ottoman Attitude toward Diplomacy // Idem., ed. Ottoman Diplomacy: Conventional or Unconventional? N. Y., 2004. P. 5—35.

57. Papp S. Die Verleihungs-, Bekräftigungs- und Vertragsurkunden der Osmanen für Ungarn und Siebenbürgen. Eine quellenkritische Untersuchung (Schriften der Balkan-Kommission 42). Wien, 2003.

58. Richards D. S., tr. The Annals of the Saljuq Turks. Selections from al-Kāmil fī’l-Tārīkh of ‛Izz al-Dīn Ibn al-Athīr. L.: Routledge Curson, 2002.

59. Ṣadr al-Dīn ‛Alī al-Ḥusaynī, Akhbār al-dawlat al-saljūqiyya (Zubdat al-tawārīkh fī akhbār al-umarā’ wa al-mulūk al-saljūqiyya), MS British Museum, Stowe Or. 7.

60. Sahih al-Bukhari [Электронный ресурс]. URL: https://sunnah.com/bukhari (дата обращения: 27.05.2020).

61. Sahih Muslim [Электронный ресурс]. URL: https://sunnah.com/muslim (дата обращения: 27.05.2020).

62. Schaendlinger A. C. (mit Römer C.) Die Schreiben Süleymāns des Prächtigen an Karl V., Ferdinand I. und Maximilian II. Wien, 1983.

63. Schreiner P., ed. Die byzantinischen Kleinchroniken. Wien, 1975—1979.

64. Semavi E. “Bender Kalesi. Osmanlı Devleti’nin Boğdan sınırında serhad kalesi” / TDV İslâm Ansiklopedisi. Cilt V. Ankara, 1992. S. 431—432 [Электронный ресурс]. URL: https://islamansiklopedisi.org.tr/bender-kalesi (дата обращения: 24.04.2020).

65. Sevim A. Mir’âtü’z-Zaman Fî Tarihi’l-Âyan (Kayıp Uyûnü’t-Tevârîh’ten Naklen Selçuklularla İlgili Bölümler) Sıbt İbnü’l Cevzî // Belgeler 14 (sayı 18), 1989—1992.

66. Shams al-Dīn Abū al-Muẓaffar Yūsuf ibn Qızoghlū Sibṭ ibn al-Jawzī. Mir’āt al-zamān fī tārīkh al-a‛yān / ed. A. Sevim. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1968.

67. Tavārīkh-i āl-i Osmān, MS Bodleian Library, Rawl. Or. 5.

68. Tollius J. Epistolae Itinerariae / ed. H. C. Hennin. Amsterdam, 1700.

69. Turan O., ed. İstanbul’un fethinden önce yazılmış tarihî takvimler. Ankara, 1954.

70. Tursun Beg. The History of Mehmed the Conqueror / ed. H. Inalcik, R. Murphey. Minneapolis, Chicago, 1978.

71. Tütüncü M. Osmanlının Kuzey-Batı Sınırı Macaristan ve Slovakya’da Osmanlı Anıtları ve Kitabelerine Yeni bir Kaynak: Hollandalı Jacob Tollius // Balkanlar’da Islam Medeniyeti Uluslararası Üçüncü Sempozyum Tebliğleri, Bükreş, Romanya, 1—5 Kasım 2006. Istanbul, 2011. S. 643—656.

72. Wright D. G. “Eskisinden Daha Gönençli Olansınız”. Fatih Sultan Mehmed'in Yunanli Beylere Mektubu, 1454 // Derin Tarih, Sayı 8. Kasım, 2012. S. 34—37.

73. Wright D. G., MacKay P. A. When the Serenissima and the Gran Turco made Love: the Peace Treaty of 1478 // Studi Veneziani. Vol. LIII. 2007. P. 261—277.

Система Orphus

Загрузка...
Вверх