The nature of the Union of Lublin and the Polish-Lithuanian Commonwealth in the assessment of Ivan Ivanovich Lappo

 
PIIS086956870010777-5-1
DOI10.31857/S086956870010777-5
Publication type Article
Status Published
Authors
Affiliation: Ural Federal University
Address: Russian Federation, Yekaterinburg
Journal nameRossiiskaia istoriia
EditionIssue 4
Pages122-133
Abstract

          

Keywords
Received16.04.2020
Publication date07.09.2020
Number of characters41541
Cite  
100 rub.
When subscribing to an article or issue, the user can download PDF, evaluate the publication or contact the author. Need to register.
Размещенный ниже текст является ознакомительной версией и может не соответствовать печатной
1 Несмотря на то что изучение Люблинской унии является постоянным предметом интереса для представителей многих национальных историографий, всё же открытым остаётся вопрос о характере созданного в 1569 г. польско-литовского государства и его дальнейшей эволюции1. Неизбежно в этих дискуссиях немалое место принадлежит оценке наследия предыдущих поколений учёных2, к числу которых принадлежит российский историк Иван Иванович Лаппо3. На мой взгляд, необходимо рассмотрение взглядов этого историка и критического переосмысления высказанных им оценок. В этой статье рассматривается понимание учёным характера Люблинской унии и созданной в итоге польско-литовской Речи Посполитой. Вне рассмотрения останутся причины и контекст заключения унии (это было предметом недавно опубликованной мною работы)4. Тем не менее я всё же буду обращаться к этим сюжетам в той мере, в какой это будет необходимо для объяснения концепции Лаппо. В круг рассматриваемых вопросов не войдёт также деятельность учёного в эмиграции, я сконцентрируюсь на работах, написанных в дореволюционный период. 1. Из недавних работ стоит упомянуть: Zakrzewski A. Between the Union of Lublin and the Mutual Pledge of the Two Nations: From the Union of Two States to the Commonwealth of Three Provinces // Zapiski Historyczne. T. LXXXIV. 2019. Z. 4. S. 5–40; Zakrzewski A. Między Unią Lubelską a Zaręczeniem Wzajemnym Obojga Narodów – przemiany pozycji Wielkiego Księstwa Litewskiego w Rzeczypospolitej // Праблемы інтэграцыі і інкарпарацыі ў Цэнтральнай і Усходняй Еўропы ў перыяд ранняга Новага часу. Матэрыялы міжнароднай навуковай канференцыі, прысвечанай 440-годдзю Люблінскай уніі (Мінск, 15–17 кастрычніка 2009 г.). Мінск, 2010. С. 232—245; Zakrzewski A. Wielkie Księstwo Litewskie (XVI–XVIII w.): prawo – ustrój – społeczeństwo. Warszawa, 2013. S. 262–286; Амброзяк Т. Положение Литвы в структуре государственной власти Речи Посполитой после Люблинской унии // Уральский исторический вестник. № 2(63). 2019. С. 64–70; Frost R. The Oxford History of Poland-Lithuania. Vol. 1: The Making of the Polish-Lithuanian Union, 1385–1569. Oxford, 2015. P. 36–46; Kiaupa Z. Lietuvos istorija. T. VII. D. 1: Trumpasis XVIII amžius (1733–1795). Vilnius, 2012. P. 53–57; Uruszczak W. Unio regnorum sub una corona non causat eorum unitatem. Unia Polski i Litwy w Krewie w 1385 r. Studium historyczno-prawne. Kraków, 2017. S. 76–77 (URL: >>>> (дата обращения: 12.03.2020)).

2. Шэйфер В. Дзяржаўныя уніі Вялікага Княства Літоўскага і Каралеўства Польскага ў ацэнцы расейскай гістарыяграфіі 19 – першых дзесяцігоддзяў 20 ст. // Гістарычны Альманах. Т. 5. 2000. С. 123–134; Jučas M. Unia polsko-litewska. Toruń, 2004. S. 9–80; Błaszczyk G. Dzieje stosunków polsko-litewskich. T. II: Od Krewa do Lublina. Cz. I. Poznań, 2007. S. 15–26; Столяров А.М. История Великого княжества Литовского в отечественной историографии XIX – начала XX века. Дис. ... канд. ист. наук. Казань, 2008; Michaluk D. Unia lubelska w polskiej historiografii XIX i XX wieku // Unia lubelska z 1569 roku. Z tradycji unifikacyjnych I Rzeczypospolitej. Toruń, 2011. S. 151–184; Rusina J. Unia lubelska w historiografii ukraińskiej // Unia lubelska: idea i jej kontynuacja. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej, która odbyła się w dniach 19–20 listopada 2009 roku w Wilnie w Muzeum Sztuki Użytkowej. Vilnius, 2011. S. 389–394; Zakrzewski A.B. Wielkie Księstwo Litewskie… S. 9–31; Czerniecka-Haberko A. Unie polsko-litewskie w historiografii polskiej. Toruń, 2013.

3. Ragauskas A. Istorikas I. Lappo ir Lietuva // Lietuvos istorijos metraštis. 1993. S. 81–91; Мякишев В.П. И.И. Лаппо – учёный с живым чувством исторической действительности // Вестник Воронежского государственного университета. Сер. Гуманитарные науки. 2004. № 1. С. 162–176

4. Ambroziak T. Ivan Ivanovich Lappo’s Views on the Circumstances of Establishing the Union of Lublin in the Context of Pre-Revolutionary Russian Historiography // Zapiski Historyczne. T. LXXXIV. 2019. Z. 4. S. 97–122.
2 Не вызывает сомнения крайне негативное отношение И.И. Лаппо к Люблинской унии, её обстоятельствам, способу заключения и итогам. Но ответ на вопрос, как учёный понимал суть случившегося в Люблине в 1569 г., не является простым. В труде, посвящённом изучению истории Литвы после 1569 г.5, историк стремился показать, чем Люблинская уния не являлась. С точки зрения Лаппо, вопреки положению 3-й статьи её акта6, ни о каком заключении «братского» союза двух государств не могло быть и речи. Попытки определения им того, чем уния являлась, встречаются заметно реже и оказываются, скорее всего, частью той же схемы размышлений. Подводя итоги событий второго бескоролевья после смерти Сигизмунда II Августа, учёный утверждал: «Фикция “братства” рассеялась окончательно, и на смену ей с полною наготою обнаружился истинный характер связи Литвы и Короны; это была юридическая сделка, формальный договор, статьи которого хотела толковать и расширять в своих частных, политически-особных интересах каждая из этих двух частей соединенного государства, бывших просто контрагентами в заключённом договоре»7. Характерно, что упрёк Лаппо заключался в том, что уния не была «братским» соединением, а лишь «формальным договором». Однако учёный не конкретизировал, что именно подвергается с его стороны критике. Не до конца понятным остаётся вопрос, почему предметом этого осуждения является сам факт того, что уния между двумя государствами, по своей сути являющаяся правовым актом, была «договором» или, как пренебрежительно его определяет учёный, «юридической сделкой». Историк в данном вопросе остался на уровне довольно общих утверждений явно оценочного и негативного характера. 5. Лаппо И.И. Великое княжество Литовское за время от заключения Люблинской унии до смерти Стефана Батория (1569–1586). Опыт исследования политического и общественного строя. Т. 1. СПб., 1901.

6. Akta unji Polski z Litwą. 1385–1791. Kraków, 1932. S. 331–362.

7. Лаппо И.И. Великое княжество Литовское за время от заключения Люблинской унии… С. 151.

Number of purchasers: 0, views: 526

Readers community rating: votes 0

1. Iz nedavnikh rabot stoit upomyanut': Zakrzewski A. Between the Union of Lublin and the Mutual Pledge of the Two Nations: From the Union of Two States to the Commonwealth of Three Provinces // Zapiski Historyczne. T. LXXXIV. 2019. Z. 4. S. 5–40; Zakrzewski A. Między Unią Lubelską a Zaręczeniem Wzajemnym Obojga Narodów – przemiany pozycji Wielkiego Księstwa Litewskiego w Rzeczypospolitej // Prablemy іntehgratsyі і іnkarparatsyі ў Tsehntral'naj і Uskhodnyaj Eўropy ў peryyad rannyaga Novaga chasu. Matehryyaly mіzhnarodnaj navukovaj kanferentsyі, prysvechanaj 440-goddzyu Lyublіnskaj unіі (Mіnsk, 15–17 kastrychnіka 2009 g.). Mіnsk, 2010. S. 232—245; Zakrzewski A. Wielkie Księstwo Litewskie (XVI–XVIII w.): prawo – ustrój – społeczeństwo. Warszawa, 2013. S. 262–286; Ambrozyak T. Polozhenie Litvy v strukture gosudarstvennoj vlasti Rechi Pospolitoj posle Lyublinskoj unii // Ural'skij istoricheskij vestnik. № 2(63). 2019. S. 64–70; Frost R. The Oxford History of Poland-Lithuania. Vol. 1: The Making of the Polish-Lithuanian Union, 1385–1569. Oxford, 2015. P. 36–46; Kiaupa Z. Lietuvos istorija. T. VII. D. 1: Trumpasis XVIII amžius (1733–1795). Vilnius, 2012. P. 53–57; Uruszczak W. Unio regnorum sub una corona non causat eorum unitatem. Unia Polski i Litwy w Krewie w 1385 r. Studium historyczno-prawne. Kraków, 2017. S. 76–77 (URL: http://www.khpp.wpia.uj.edu.pl/documents/106750129/0/unia_polski_i_litwy_v3/a46ba21f-340d-411f-8c67-962e0e9c90a1 (data obrascheniya: 12.03.2020)).

2. Shehjfer V. Dzyarzhaўnyya unіі Vyalіkaga Knyastva Lіtoўskaga і Karaleўstva Pol'skaga ў atsehntsy rasejskaj gіstaryyagrafіі 19 – pershykh dzesyatsіgoddzyaў 20 st. // Gіstarychny Al'manakh. T. 5. 2000. S. 123–134; Jučas M. Unia polsko-litewska. Toruń, 2004. S. 9–80; Błaszczyk G. Dzieje stosunków polsko-litewskich. T. II: Od Krewa do Lublina. Cz. I. Poznań, 2007. S. 15–26; Stolyarov A.M. Istoriya Velikogo knyazhestva Litovskogo v otechestvennoj istoriografii XIX – nachala XX veka. Dis. ... kand. ist. nauk. Kazan', 2008; Michaluk D. Unia lubelska w polskiej historiografii XIX i XX wieku // Unia lubelska z 1569 roku. Z tradycji unifikacyjnych I Rzeczypospolitej. Toruń, 2011. S. 151–184; Rusina J. Unia lubelska w historiografii ukraińskiej // Unia lubelska: idea i jej kontynuacja. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej, która odbyła się w dniach 19–20 listopada 2009 roku w Wilnie w Muzeum Sztuki Użytkowej. Vilnius, 2011. S. 389–394; Zakrzewski A.B. Wielkie Księstwo Litewskie… S. 9–31; Czerniecka-Haberko A. Unie polsko-litewskie w historiografii polskiej. Toruń, 2013.

3. Ragauskas A. Istorikas I. Lappo ir Lietuva // Lietuvos istorijos metraštis. 1993. S. 81–91; Myakishev V.P. I.I. Lappo – uchyonyj s zhivym chuvstvom istoricheskoj dejstvitel'nosti // Vestnik Voronezhskogo gosudarstvennogo universiteta. Ser. Gumanitarnye nauki. 2004. № 1. S. 162–176

4. (URL: http://kfinkelshteyn.narod.ru/Tzarskoye_Selo/Uch_zav/Nik_Gimn/NG_prep_Lappo_Miakishev.htm (data obrascheniya: 01.12.2019)); Dub'eva L. «Otdayus' nauke sovsem…». I.I. Lappo – professor russkoj istorii Tartuskogo (Yur'evskogo) universiteta v 1905–1918 gg. // Baltijskij arkhiv. Russkaya kul'tura v Pribaltike. T. IX. Vil'nyus, 2005. S. 374–391; Kovalev M.V. «Moya zhizn' slilas' s moeyu nauchnoyu rabotoyu…»: professor Ivan Ivanovich Lappo (1869–1944) // Novaya i novejshaya istoriya. T. 63. 2019. № 6. S. 162–187.

5. Ambroziak T. Ivan Ivanovich Lappo’s Views on the Circumstances of Establishing the Union of Lublin in the Context of Pre-Revolutionary Russian Historiography // Zapiski Historyczne. T. LXXXIV. 2019. Z. 4. S. 97–122.

6. Lappo I.I. Velikoe knyazhestvo Litovskoe za vremya ot zaklyucheniya Lyublinskoj unii do smerti Stefana Batoriya (1569–1586). Opyt issledovaniya politicheskogo i obschestvennogo stroya. T. 1. SPb., 1901.

7. Akta unji Polski z Litwą. 1385–1791. Kraków, 1932. S. 331–362.

8. Lyubavskij M. [rets. na kn.:] I.I. Lappo. Velikoe knyazhestvo Litovskoe za vremya ot zaklyucheniya Lyublinskoj unii do smerti Stefana Batoriya (1569–1586). Opyt issledovaniya politicheskogo i obschestvennogo stroya // Zhurnal Ministerstva Narodnogo Prosvescheniya. 1902. № 4. S. 491–492.

9. Seredonin S.M. [rets. na kn.:] I.I. Lappo. Velikoe knyazhestvo Litovskoe za vremya ot zaklyucheniya Lyublinskoj unii do smerti Stefana Batoriya (1569–1586). Opyt issledovaniya politicheskogo i obschestvennogo stroya // Chteniya v Imperatorskom obschestve istorii i drevnostej rossijskikh. 1905. Kn. 1. S. 5, 9–10.

10. Zachariä H.A. Zur Schleswig-Holsteinischen Frage. Göttingen, 1847; Juraschek F. von. Personal- und Realunion: Mit einem Anhange: Das rechtliche Verhältniss zwischen Oesterreich und Ungarn. Berlin, 1878; Jellinek G. Die Lehre von den Staatenverbindungen. Wien, 1882; Korkunov N.M. Russkoe gosudarstvennoe pravo. Posobie k lektsiyam. T. 1. SPb., 1892. S. 73–83; Korkunov N.M. Russkoe gosudarstvennoe pravo. Obschaya chast'. T. I. Vvedenie i obschaya chast'. SPb., 1899. S. 141–152; Lazarevskij N.I. Uniya (gos. Pravo) // Ehntsiklopedicheskij slovar' Brokgauza i Efrona. T. XXXIVa (1902). SPb., 1902. S. 833–834; Pergament M.Ya. Yuridicheskaya priroda real'noj unii. Odessa, 1893.

11. Lappo I.I. Velikoe knyazhestvo Litovskoe vo vtoroj polovine XVI stoletiya: Litovsko-Russkij povet i ego sejmik. Yur'ev, 1911.

12. Lappo I.I. K voprosu ob utverzhdenii Litovskogo Statuta 1588 goda. Pg., 1917. S. 28–29, 31, 34.

13. «Zresztą jednak Litwa zachowała odrębność państwową» (Lappo I.I. K voprosu ob utverzhdenii Litovskogo Statuta… S. 29; Kutrzeba S. Historya ustroju Polski w zarysie. T. 2: Litwa. Lwów; Warszawa, 1914. S. 196).

14. Lappo I.I. Velikoe knyazhestvo Litovskoe za vremya ot zaklyucheniya Lyublinskoj unii… S. 1–5, 7–8.

15. Lappo I.I. Velikoe knyazhestvo Litovskoe za vremya ot zaklyucheniya Lyublinskoj unii… S. 2, 3.

16. Lappo I.I. Velikoe knyazhestvo Litovskoe za vremya ot zaklyucheniya Lyublinskoj unii… S. 3, 7.

17. Lappo I.I. Pokhischenie gosudarstvennoj pechati Velikogo Knyazhestva Litovskogo v 1581 godu (otdel'nyj ottisk iz Sbornika statej v chest' V.I. Lamanskogo). SPb., 1906. S. 7.

18. «Pol'skaya Korona i Velikoe Knyazhestvo Litovskoe otnyne dolzhny sostavlyat' edinoe nerazdel'noe telo i edinoe obschee gosudarstvo» (Lappo I.I. K voprosu ob utverzhdenii Litovskogo Statuta 1588 goda… S. 18–20, 28).

19. Bem-Wiśniewska E. Funkcjonowanie nazwy Polska w języku czasów nowożytnych (1530–1795). Warszawa, 1998. S. 149–156; Słownik polszczyzny XVI wieku. T. XXIII. Warszawa, 1995. S. 213–228.

20. Podobnoe mnenie, pravda, v zaschitu polyakov, vyskazal v retsenzii na dannyj trud M.K. Lyubavskij, po mneniyu kotorogo, litovskaya aristokratiya «odushevlyalas' daleko ne odnimi patrioticheskimi chuvstvami, a i opaseniyami za svoyu vlast' i vliyanie»: Lyubavskij M. Ukaz. soch. S. 493.

Система Orphus

Loading...
Up